Bir isimden önce ‘’siyah’’ geldiğinde bu genelde olumsuz bir çağrışım yapar. Günümüzde bir ismi olsa da, Black Friday'in temsil ettiği alışveriş kültürünün aslında uzunca yıllar bir ismi olmadı.
ABD'de kutlanan en önemli bayramlardan biri olan ve Kasım ayının son haftasına denk gelen 'Şükran Günü', ülkede aynı zamanda Noel ve yeni yıl kutlamalarıyla sonlanan uzun bir 'kutlama' döneminin başlangıcıydı. Bu dönemde hediye alma ve alışveriş yapma davranışları yükselişe geçtiği için, hem markalar hem tüketiciler için fırsata dönüşen bu 'alışveriş günü' ortaya çıktı.
Şükran Günü'nden bir gün sonraki Cuma gününe denk gelen bu alışveriş günü, yıllar içerisinde ABD'nin en yoğun alışveriş gününe dönüştü. Günün tarihi ise Şükran Günü ile belirlendi.
ABD'de Şükran Günü'nün ne zaman kutlanacağı da uzun yıllar boyunca belirsizdi. Kökeni 1600'lü yıllara uzanan ve hasat bayramı olarak kutlanan Şükran Günü, uzunca yıllar 25 Kasım'da kutlandı.
1789'da ABD Başkanı George Washington, 26 Kasım Perşembe gününü Şükran Günü ilan etti. Fakat ilerleyen yıllarda tarihe ve güne yönelik pek çok kafa karışıklığı yaşandı. Bu kafa karışıklığı, 1941'de kongre tarafından alınan bir kararla giderildi ve Şükran Günü'nü Kasım'ın dördüncü Perşembesi yapan bir yasa kabul edildi. Böylece Kasım'ın dördüncü Cuması da 'Black Friday' olmuş oldu.
Black Friday ismi peki nereden geliyor?
Black Friday ismi nereden geldi sorusuna verilen farklı cevaplar var. Bu hikayelerden birine göre siyah, işletmeler ve muhasebecileri için olumlu anlam ifade eden bir renk. Çünkü muhasebeciler defterlerinde kârı belirtmek için siyah, zararı belirtmek için de kırmızı mürekkep kullanıyorlar.
Yıl boyunca zararı temsil eden 'kırmızı' ile dolan defterler, Black Friday günü 'siyaha' dönüp kârla dolduğu için de bu güne 'Black Friday' dendiği söyleniyor. Ancak bu hikaye pek kabul gören bir hikaye değil.
İsmin esas kaynağı bu çılgın alışveriş gününde ortaya çıkan 'kara manzara'. İsmi verenler ise polis memurları. Black Friday'de yaşanan kaos, yoğun trafik, mağazalarda yaşanan izdiham gibi manzaralar sebebiyle çok yoğun çalışan Philadelphia'daki polis memurları, bu kaotik ve yorucu güne 'Black Friday' demeye başladılar.
Ticaretin bu isimden zarar göreceğini düşünen markalar ne kadar değişmesi için uğraşıp 'Büyük Cuma' gibi isimler kullanmayı deneseler de yıllar içinde isim tüm ABD genelinde ve akabinde dünya geneline yayıldı.
'Black Friday' ifadesinin ilk kez kullanıldığı olayın ise aslında bildiğimiz 'Black Friday' ile hiç ilgisi yok.
Her ne kadar spesifik olarak 'Efsane Cuma' dediğimiz gün ile bağlantısı olmasa da, ismin hikayesi anlatılırken sık sık ilk kez kullanıldığı 24 Ekim 1929'a da değinilir. Bu tarih Amerika'da Büyük Buhran'ın (Great Depression) başladığı tarih olarak bilinir.
ABD'de ve dünyada 'Black Friday' ifadesinin ilk kez kullanıldığı bu tarih, iki borsacının altın piyasasına müdahale etmek ve haksız kazanç elde etmek için attıkları adımların tespit edilmesi sonrası piyasanın aniden çöküşe geçtiği ve binlerce Amerikalının iflasa sürüklendiği gün olarak karşımıza çıkar. Borsanın çöktüğü Perşembe günü, Cuma günü gazete manşetlerine 'Black Thursday' olarak yansır. Etkilerinin hissedildiği ilk gün ise Black Friday'dir.
Black Friday, yıllar boyu olaylarla dolu bir gün oldu. 2006 ve 2018 yılları arasında Amerika'da 44 Kara Cuma olayı oldu ülke genelinde ve 11 ölü ve 109 yaralı bıraktı.
Kayıtlara göre en kötü Kara Cuma 2008 yılında yaşandı. ABD’nin en büyük market zincirlerinden biri olan Walmart’ta, alışveriş yapmak isteyen kalabalığın izdihamı sırasında ezilen bir vatandaş hayatını kaybetti.
2011 yılının Kara Cuması’nda Los Angeles Walmart’ın teknoloji bölümünde, bir kişi %60 indirimle Nintendo Wii alabilmek için kalabalığa biber gazı sıktı.
2009 yılında ise Kaliforniya Walmart’ta ilginç bir olay gerçekleşti. Alışveriş yapmaya gelen kalabalık o kadar çığırından çıktı ki, mağaza polis tarafından korunmak zorunda kaldı. Bu olay da yukarıdaki örnekte olduğu gibi mağazanın teknoloji bölümünde, sabahın erken saatlerinde gerçekleşti. Mağaza birkaç saat sonra kapatıldı.
2012 yılının Kara Cuma’sı ise Florida Walmart’ta kötü olaylara ev sahipliği yaptı. İndirim peşinde koşan kalabalığın mağazaya hasar vermesi Kara Cuma zamanı alışılmış bir şey. Ancak bu sefer, yalnızca bir park yeri hakkında tartışan kişiler birbirlerini vurdular.
Neyse ki artık çoğunlukla alışverişler online platformlar üzerinden yapıldığı için böyle tatsız olaylarla eskisi kadar sık karşılaşılmıyor.
Comments